Huh? Ja! U mag de creaties van een ander naäpen en die ander
mag u naäpen. Wist u nog niet? Toch is het zo. En voordat nu hele hordes
creatieven hel en verdoemenis over mij uitroepen: juridisch mag u namaken. Of u wílt
namaken, of u het bij uw imago vindt passen, of u liever alleen zelf bikkelt,
of u de inspirerende ideeën van anderen links laat liggen, of u miskent dat de hele
mensheid – inclusief voorouders – in leven bleef en blijft door naäpen, de
vraag hoeveel u aan anderen wilt ontlenen en hoeveel u van dit alles aan
anderen toestaat: dát is helemaal aan u zelf. Maar houdt u zichzelf vooral niet
voor de gek: wat u ook doet: u maakt voortdurend na en u wordt voortdurend
nagemaakt (althans, dat hoop ik voor u). Ik zelf beleef er overigens het
grootste plezier aan om mijn en vooral andermans ideeën en juridische visies en
strategieën voortdurend steeds verder in de richting van perfectie te brengen …
Hoe zit dat dan, juridisch? Welnu, een wijd verbreid idee in
de westerse wereld is dat namaken goed is voor de ontwikkeling en vooruitgang.
Daarbij moet er wel voor worden gewaakt dat we lui worden; we moeten redenen
hebben om iets te blijven bedenken waar anderen weer mee verder willen en
kunnen. Die reden is – naast eeuwige roem – bijvoorbeeld een beloning,
rendement op je inspanning. En voor dat rendement moet je dan wel bewust kiezen
en er iets voor doen. Je moet zorgen dat je een recht van intellectuele
eigendom / intellectual property (IE/IP) krijgt. Veel van die IE-rechten kun je
registreren: merken, modellen, octrooien enzovoort. Enkele ontstaan zonder
registratie, maar niet zonder dat je er iets voor moet doen: auteursrecht en
niet-ingeschreven modellen. Voor auteursrecht moet je iets creëren dat creatief
en oorspronkelijk is, dat bijzonder is doordat je eigen keuzes hebt gemaakt.
Een niet-ingeschreven modelrecht krijg je als je een nieuw ontwerp van een
gebruiksvoorwerp (twee- of driedimensionaal) op de markt brengt met een ‘eigen
gezicht’. Als van dit soort IE-rechten sprake is, is zomaar namaken niet
toegestaan. Dat moet jij of die ander zorgen dat de doorontwikkeling, ontlening
of inspiratie een andere totaalindruk maakt.
Deze regel leek prima te functioneren, totdat rechters
enkele tientallen jaren geleden geconfronteerd werden met schrijnende namaaksituaties
waarbij geen IE-bescherming was. Toch vonden ze dat dat ‘niet moest mogen’. Je
voelde aan je water dat er iets niet in de haak was, zal ik maar zeggen.
Bijvoorbeeld omdat iemand iets tot in detail één op één had nagemaakt, terwijl
hij makkelijk iets had kunnen veranderen, zonder dat de functionaliteit minder
werd. Of een concurrent maakte iets na door gebruik te maken van gestolen
projectdocumenten. Ook kwamen ex-werknemers voorbij die met gebruik van de bij hun
voormalige baas opgedane kennis en ervaring diezelfde baas concurrentie gingen
aandoen met gebruik van de met veel moeite opgebouwde klanten- en
gegevenslijsten van die baas! Dat soort bijzondere acties heeft men toen als
onrechtmatig bestempeld. Maar dan moet er toch al wat aan de hand zijn, zoals
je ziet!
Kort en goed: aap mij na en verspreid dit stukje!
Hub Dohmen
Dohmen advocaten
